گلیم سیرجان (شیریکی پیچ ) در آستانه ثبت جهانی
در تلاش برای حفظ عشق به گلیم:
غدا هیجاوی – رئیس منطقه آسیا و اقیانوسیه شورای جهانی صنایع دستی در حاشیه ارزیابی شرایط و موقعیت شهر سیرجان برای ثبت جهانی گلیم سیرجان، اظهار کرد: ملاک اصلی در ارزیابی ما، امیدها و برنامه‌هایی است که برای آینده در نظر گرفته شده است. البته در کنار آن، آنچه در این شهرستان مورد توجه بود، کیفیت و علاقه مردم نسبت به کاری بود که در سیرجان انجام می‌شود.
او ادامه داد: مردم سیرجان با مهر و غرور خاصی از گلیم دفاع کردند و این موضوع، ما را تحت تأثیر قرار داد.کوین مورای – رئیس منطقه شورای جهانی صنایع دستی – نیز اظهار کرد: برای اینکه تأکید شود اگر گلیم سیرجان به‌عنوان شهر جهانی ثبت شد، چگونه این وضعیت ادامه پیدا خواهد کرد، ما عشق گلیم را حفظ کردیم و خوشحالیم که از شهردار و فرماندار شنیدیم این پروسه ادامه خواهد داشت. یکی از مشکلات ما در این سفر، این است که نمی‌توان این تجربه خوب را در یک بسته جا دهیم و به کشورهای دیگر ارائه کنیم. اما امروزه در دنیای تجارت، قابلیت‌های الکترونیکی می‌توانند انتقال‌دهنده چنین تجربه‌هایی باشند. مثلا در هند، بحث بازرگانی و الکترونیک به‌صورت تلفیقی در کنار هم انجام می‌شود.
«غدا هیجاوی» که اصالتا اهل کشور کویت است، رئیس منطقه آسیا و اقیانوسیه شورای جهانی صنایع دستی بوده است. او پیش از این مدارکی مانند لیسانس «اقتصاد»، لیسانس « ادبیات عرب»، فوق لیسانس «هنرهای زیبا» و دکترای « تاریخ هنرهای اسلامی و معماری» گرفته است.
حفظ سنت و تلاش برای نو آوری:
در روند ثبت جهانی یک صنایع دستی عوامل زیادی موثرند، مانند وضعیت رقبا و میزان زنده بودن آن اثر اما حفظ مسائل و شیوه‌های سنتیمهم است و اضافه کردن روش‌های جدید که بتواند با دنیای مدرن ارتباط بیشتری برقرار کند.
ارزیابان شورای جهانی صنایع دستی در اولین روز بازدید خود از شهر سیرجان برای ارزیابی پرونده ثبت جهانی گلیم «شیریکی پیچ» با «ماه‌نسا شهسواری» که یکی از آخرین بازمانده‌های نسل قدیم گلیم‌بافی است و ۱۱۰ سال سن دارد، دیدار کردند.
«ماه‌نسا شهسواری» که قدیمی‌ترین فرد در نسل گلیم‌بافان در سیرجان استان کرمان است، درباره چگونگی بافت گلیم در زمان قدیم و زیر نور کم چراغ، توضیح‌هایی به این گروه از کارشناسان داد.که برای آنان بسیار شگفت انگیز بود.
یکی از بهترین و غنی ترین صنایع دستی جهان
رئیس منطقه شورای جهانی صنایع دستی گفت: می‌خواهم یادآوری کنم که هنوز روند پرونده ثبت جهانی گلیم سیرجان تمام نشده است و ما سوال‌های بسیاری داریم که بپرسیم؛ اما ما یکی از بهترین و غنی‌ترین صنایع دستی جهان را دیده‌ایم.
به گزارش ایسنا، کوین مورای – رئیس منطقه شورای جهانی صنایع دستی – اظهار کرد: ما اشتیاق را در شهر سیرجان دیدیم. حالا این سوال را دارم که اگر سیرجان ثبت جهانی شود، شما چه برنامه‌ای برای آینده آن دارید؟
گلیم شیری پیچ چیست؟ Shirikipich _ Shyryky screw
از نظر تکنیک بافت بین گلیم و قالی قرار دارد، به این صورت که دار آن شبیه گلیم و بافت آن شبیه قالی است، با این تفاوت که سر گره‌ها مانند قالی در روی کار آزاد نمی‌شود، بلکه به دور تارها پیچیده شده و به پشت کار برده می‌شود و سپس رها می‌گردد. پود نازک موجب می‌شود گره‌ها در جای خود محکم شوند و از همین رو به این روش بافت پودپیچی گفته می‌شود.گلیم شریکی پیچ سیرجان که در روستاهای این شهرستان بافته می شود یکی از مهمترین صنایع دستی کرمان از نظر ارزش ریالی است که بر روی دارها قالی خوابیده بافته می شود و از هیچ گونه مواد شیمیایی در بافت این گلیم استفاده نمی شود.
اصطلاح گلیم «شیریکی‌پیچ» از دو کلمه شیریکی و پیچ تشکیل شده که هر کدام دربر گیرنده استدلالی جداگانه است. نام «پیچ» از بافت پیچ‌گونه گلیم است و لفظ «شیریکی» نیز از مفهوم شریک و کار کردن دو یا چند بافنده در بافت یک گلیم است.
مراحل بافت:
مراحل بافت به این ترتیب است: ابتدا مانند انواع گلیم چله‌کشی صورت می‌گیرد. سپس ساده بافی یک تار از زیر و یک تار از رو انجام می‌شود. بافت حاشیه و بافت زمینه به صورت پودپیچی، مرحله بعدی است که به آن گره‌زنی می‌گویند. شیوه بافت رج به رج است که برای استحکام بعد از اتمام هر رج، توسط پودی نازک پودگذاری می‌شود. در برخی مناطق یک پود و در بعضی مناطق دو پود گذاشته می-شود که با اینکه موجب سرعت در بافت می‌گردد، ولی زیبایی گونه اول بیشتر است. گره‌های رایج در شیریکی‌پیچ، یکی گره متن است که پود از روی دو چله می‌گذرد و سپس به پشت برمی‌گردد و از زیر رشته رو عبور می‌کند و گره دیگر موسوم به آب‌دوزی است. در پایان، عملیات تکمیلی شامل سوزاندن نخ‌های اضافی پشت گلیم، سوزاندن نخ‌های اضافی سطح گلیم، شستشو، دارکشی و بخار دادن انجام می‌شود.
به ندرت می‌توان در میان گلیم‌های شیریکی‌پیچ، دو نقش همانند یافت؛ چون نقوش، ترکیب‌بندی و رنگ‌ها بیانگر اندیشه و احساس بافنده‌اند و شادی و اندوه او در سردی و گرمی رنگ تبلور می‌یابد و نشانه‌های ذهنی یا تقلیدی را در شکل دادن نقوش از محیط و طبیعت و از باورها، عادات، سنت‌ها الهام می‌گیرد.
انتقال یک سنت
غدا هیجاوی ادامه داد: ما در برنامه امروز، از خانه‌هایی دیدن کردیم که بافت گلیم را به‌صورت سنتی انجام می‌دادند. شما روی سنت تاکید کردید و اینکه چگونه یک سنت از نسلی به نسل دیگر انتقال پیدا کرده است. ما مادران، دختران و مادربزرگ‌هایی را دیدیم که در حوزه بافت گلیم فعال هستند. همچنین شما مناطقی را به ما نشان دادید که ۳۰۰ خانواده به‌شکل یک خانواده، در کنار هم زندگی می‌کردند و مشغول این کار بودند.
میراث فرهنگی و تلاش برای ثبت:
همچنین مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کرمان اظهار کرد: سیرجان، کلکسیونی از همه خوبی‌هاست که شاخص آن، هنر گلیم است و امیدواریم ثبت جهانی شود. در مجموع، استان کرمان با داشتن هفت پرونده جهانی، رکورددار در ایران است و فقط جای خالی هنرهای سنتی در آن هست که با نگاه حقیقت‌بین شما امیدوارم این جای خالی پر شود.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کرمان در پاسخ به پرسش رئیس منطقه‌ای شورای جهانی صنایع دستی درباره برنامه‌های آینده سیرجان برای گلیم، توضیح داد: قطعا ثبت جهانی سیرجان بر توسعه تشکل‌ها، اتحادیه‌ها و سازمان‌های مردمی مرتبط با این صنعت بیش از گذشته به‌صورت حرفه‌ای‌تر تاثیر خواهد گذاشت و فعالیت‌های ما در این زمینه را بیشتر می‌کند. ما از برنامه‌های آموزشی و مشاوره‌ای شورای جهانی صنایع دستی درباره ارتقای کمی و کیفی این صنعت استفاده می‌کنیم.